گۆڕانکاری لە خێرایی خولانەوەی زەویدا دەتوانێت هەڕەشە لە هەستی کات و کاتژمێر و جیهانی کۆمپیوتەرییمان بکات. بێگومان تەنها بۆ یەک چرکە. ئێستا بۆ یەکەمجار لەم جیهانە کۆمپیوتەرییەدا، پێدەچێت لە ساڵی ٢٠٢٩دا ڕوبەڕوی کەمبوونەوەی یەک چرکە لە کاتژمێری جیهان ببینەوە. چونکە زەوی لە هەموو کاتێک خێراتر دەخولێتەوە. ئەم دیاردەیە پێی دەوترێت “بازدانی دووەمی نەرێنی“.
بەپێی هەواڵێکی ئاژانسی AP، بازدانی نەرێنی چرکە دیاردەیەکی بێ وێنەیە و دەکرێت ببێتە کێشەیەکی گەورە.
هەزاران ساڵە خێرایی خولانەوەی زەوی وردە وردە خاو دەبێتەوە. ئەم کەمبوونەوەیە بەهۆی ئەو مەل و بایە ڕوویداوە کە بەهۆی هێزی کێشکردنی مانگەوە دروست بووە و هەروەها ڕێژەکەی بە تێپەڕبوونی کات گۆڕانکاری بەسەردا هاتووە. لە لایەکی ترەوە لە ماوەی ٥٠ ساڵی ڕابردوودا چالاکییەکانی ناوەکی زەوی و پلێتەکانی توێکڵی زەوی بە شێوەیەک گۆڕانی بەسەردا هاتووە کە خێرایی خولانەوەی زیاتر دەبێت. بەڵام توانەوەی سەهۆڵبەندانەکانی دوو جەمسەری زەوی کاریگەری مانگی زیاتر کرد و بەربەست بوو لە بەرامبەر خێرابوونی خولانەوەی زەوی.
زانایان دەڵێن لە ساڵی ٢٠١٦ تا ٢٠١٨ خاوبوونەوەی زەوی وەستا، ئێستاش بە شێوەیەکی بێ وەستان لە چرکەی بازدانی نەرێنی نزیک دەبینەوە. ئەنجامی لێکۆڵینەوەیەک کە تازە لە گۆڤاری Nature بڵاوکراوەتەوە دەریدەخات کە ڕەنگە لە ساڵی ٢٠٢٩دا ڕوبەڕوی کەمبوونەوەی یەک چرکە لە کاتژمێری جیهان ببینەوە. واتە بۆ نموونە لە ڕۆژێکی دیاریکراودا کاتژمێرەکە لە 11:59:58 بۆ 00:00:00 باز دەدات و 11:59:59 دەسڕێتەوە. ئەم توێژینەوەیە ئاماژە بەوە دەکات کە ئەگەر کاریگەری گۆڕانی کەشوهەوا نەبووایە، دەبوو لە ساڵی ٢٠٢٦دا ئەم کارە بکەین.
بۆچی چرکە بازدانەکان بوونیان هەیە؟
کاتژمێری ئەتۆمی زیاتر لە پێنج دەیە وەک پێوەرێکی ستانداردی کات بەکاردەهێنرێت. بە پێچەوانەی کاتژمێرە فەلەکییەکان ئەم کاتژمێرانە لەگەڵ خولانەوەی زەوی خاو نابێتەوە.
لەو کاتەوە زاناکان بەدواداچوونیان بۆ کاتەکانی ئەتۆمی و فەلەکناسی کردووە. لەو ساڵانەی کە زەوی خاو دەبووەوە، کاتژمێری فەلەکناسی ڕۆژانە ٢.٥ میلی چرکە پاشەکشەی دەکرد؛ واتە کاتژمێری ئەتۆمی شەو و ڕۆژێکی زووتر تەواو دەکرد
بۆ قەرەبووکردنەوەی ئەم جیاوازییە، فەلەکناسەکان چرکەی بازدانیان بەکارهێنا. واتە دوای 11:59:59 یەک چرکە 11:59:60 زیاد کرا و پاشان 00:00:00 زیاد کرا. لە نێوان ساڵانی ١٩٧٢ بۆ ٢٠١٦ زاناکان ٢٧ چرکەی بازدانیان بەکارهێناوە بۆ ڕێکخستنی جیاوازی نێوان کاتی ئەتۆمی و فەلەکناسی.
زیادکردنی چرکەیەک بۆ کاتژمێرەکە لە جیهانی ئەمڕۆدا کە زۆر کۆمپیوتەرییە، کارێکی قورسە. چرکەی کزی دەتوانێت کێشە دروست بکات بۆ ماڵپەڕەکان، سیستەمی کارپێکردن، مامەڵە داراییەکان، هێڵە ئاسمانییەکان و مانگە دەستکردەکان.
هەر لەبەر ئەم هۆکارەش زانایان هەوڵیان داوە کەمترین پێویستی بە چرکەی بازدان کەم بکەنەوە بە گۆڕینی ستانداردەکان. هەروەها کۆمپانیا گەورەکانی وەک گووگڵ و ئەمازۆن چارەسەری تایبەت بە خۆیان هەیە بۆ چەند چرکەیەکی کزی. لەبری ئەوەی چرکەیەک زیاد بکەن، بەشە بچووکەکانی چرکەیەکیان بۆ هەموو چرکەکان لە ڕۆژێکدا زیاد کرد.
ئێستا سیستەمی کۆمپیوتەر دەبێت ڕووبەڕووی تەحەدای ئاڵۆزتری چرکەی بازدانی نەرێنی ببێتەوە. چونکە هەموو ئەم سیستەمە بۆ زیادکردنی بازدان چرکەیەک دروستکراون نەک کەمکردنەوەی. بەڵام هێشتا ڕوون نییە کە ئایا زیادبوونی خێرایی خولانەوەی هەمیشەییە یان نا. زۆرێک گەشبینن کە ڕەنگە بە هیچ شێوەیەک پێویستمان بە چرکەی بازدانی نەرێنی نەبێت. هەندێک دەڵێن کە لە سەردەمی سەهۆڵبەندانەوە خڕتر بوونی زەوی خێرایی خولانەوەی زیاتری کردووە؛ لە ئەنجامدا ئەم زیادبوونە جێگیرە. هەندێکی تر دەڵێن زیادبوونی خێرایی تەنها بۆ چالاکیەکی کاتی لە ناوەکیدا دەگەڕێتەوە و بە خێرایی نامێنێت.
