“دەوڵەمەندبوون” زیاترە لە تەنها داهات. ڕاپۆرتی ساڵانەی نوێی ڕۆژنامەی ئیکۆنۆمیست ١٧٨ وڵاتی لە سێ پێوەرە جیاوازەکاندا ڕیزبەندی کردووە، کە نیشان دەدات چۆن هۆکارەکانی وەک تێچووی ژیان و کاتی کارکردن دەتوانن بە تەواوی تێڕوانینمان بۆ دەوڵەمەندترین وڵاتانی جیهان بگۆڕن. لێرەدا پێوەرەکان و دەوڵەمەندترین وڵاتانی جیهان لە ساڵی ٢٠٢٥ دەخەینەڕوو.
بۆ ئەوەی بزانین کام وڵات دەوڵەمەندە، پێویستە سێ پێوەر لەبەرچاو بگرین: داهاتی کەسی، توانای کڕین و خۆشگوزەرانی. پێوەری یەکەم (داهات) کە سادەترین و باوترین ڕێگایە بۆ بەراوردکردنی سامانی وڵاتان، بە سادەیی داهاتی دۆلاری هەر کەسێک لەبەرچاو دەگرێت. بەم پێیە دەوڵەمەندترین وڵاتانی جیهان لە ساڵی ٢٠٢٥ بەم شێوەیەن:
- سویسرا: داهاتی سەرسوڕهێنەری سەرتاسەری زیاتر لە ١٠٠ هەزار دۆلارە.
- سەنگافورە: داهاتی سەرتاسەری ٩٠ هەزار و ٧٠٠ دۆلارە.
- نەرویج: بە داهاتی سەرتاسەری ٨٦ هەزار و ٨٠٠ دۆلار.
لەم ڕیزبەندییەدا ئەمریکا لە پلەی چوارەمدایە و بەریتانیاش لە پلەی نۆزدەهەمدایە. بەڵام ئەم پێوەرە یەک کەموکوڕی گەورەی هەیە: تێچووی ژیان لەبەرچاو ناگرێت. دۆلارێک لە سویسرا توانای کڕینی زۆر کەمترە لە دۆلارێک لە وڵاتێکی وەک پاکستان. کەواتە بۆ ئەوەی بیرۆکەیەکی باشتر بەدەست بهێنین، پێویستە سەیری پێوەرەکانی دواتر بکەین.
دەوڵەمەندترین وڵاتانی جیهان لە ساڵی ٢٠٢٥
پێوەری دووەم بریتییە لە یەکسانی هێزی کڕین. ئەم پێوەرە نیشان دەدات کە داهاتی خەڵک لە هەر وڵاتێکدا لە ڕاستیدا بەهای چییە، بە لەبەرچاوگرتنی “یەکسانی هێزی کڕین” (PPP). بەم دەستکارییە ڕیزبەندییەکان بە شێوەیەکی سەرنجڕاکێش دەگۆڕدرێن:
- سەنگافورە: بەهۆی کەمی تێچووی ژیانەوە بۆ پلەی یەکەم بەرز دەبێتەوە بە بەراورد بە داهاتە بەرزەکەی.
- ماکاو: لە پلەی حەوتەمەوە باز دەدات بۆ پلەی دووەم.
- قەتەر: لە پلەی شەشەمەوە باز دەدات بۆ پلەی سێیەم.
لەم ڕیزبەندییەدا، سویسرا بۆ پلەی پێنجەم و ئەمریکاش بۆ پلەی حەوتەم دادەبەزێت، ئەمەش ڕەنگدانەوەی بەرزی تێچووی ژیانە لەم دوو وڵاتەدا.
بەڵام پێوەری کۆتایی: خۆشگوزەرانی. سامانی ڕاستەقینە تەنها پارە نییە؛ هەروەها کات بەسەربردن لەخۆدەگرێت. ئەم پێوەرە، جگە لە توانای کڕین، ژمارەی ئەو کاتژمێرانەی کە خەڵک کاردەکەن، لەبەرچاو دەگیرێت. لێرەدا دەوڵەمەندترین وڵاتانی جیهان لە ساڵی ٢٠٢٥ دا دەخەینەڕوو:
- نەرویج: ئەم وڵاتە بە ئاوێتەبوونی داهاتی زۆر بەرز و ماوەی کارکردنی تاڕادەیەک کورت، بۆ دووەم ساڵ لەسەر یەک دەوڵەمەندترین وڵاتی جیهانە لە ڕووی خۆشگوزەرانییەوە.
- قەتەر: بووە بە پلەی دوووەم.
- دانیمارک: پلەی سێیەمی تۆمار کرد.
ئەمریکا لە پلەی شەشەم و سویسرا لە پلەی پێنجەمدایە.
گەورەترین بازدانی ئەمساڵ وڵاتی گویانایە کە بە تێکڕا ١٧ پلە لە ڕیزبەندییەکاندا بەرزبووەتەوە بەهۆی بووژانەوەی نەوت و گەشەی داهاتی ٤٠٪. لە خوارەوەی لیستەکەدا بوروندییە کە داهاتی سەرتاسەری تەنها 0.15%ی داهاتی سویسرایە.
هەروەها ڕیزبەندییەکە وڵاتانی وەک ئێرلەندا و لۆکسمبۆرگیش بەدەر دەکرێت، ئەمەش بەهۆی کاریگەریی یاساکانی باج و کاری سنوور بەزاندن لەسەر بەرهەمی ناوخۆیی و هەروەها هۆکارەکانی وەک نایەکسانی داهات. بەڵام ئەم سێ پێوەرە پێکەوە دیدێکی گشتگیر و بەسوود بۆ چەمکی ئاڵۆزی “سامان” لە جیهانی ئەمڕۆدا دەڕەخسێنن.
