هەموو شتێک دەربارەی تاوەری ئیڤڵ

تاوەری ئیڤڵ(eiffel tower) لە کام وڵاتدایە؟

پرسیاری زۆرێک لە بینەران ئەوەیە “تاوەری ئیڤڵ لە پاریس لە کوێیە؟”ئەم تاوەرە کانزاییە دەکەوێتە شاری پاریسی پایتەختی فەرەنسا،شەقامی پێنجەمی ئەناتۆلی، گۆڕەپانی شۆن دی مار.

گەیشتن بە ئیڤڵ بە پاس: زیاتر لە پێنج هێڵی پاس لە نزیک تاوەری ئیڤڵ کاردەکەن. بە هێڵی شین و پاسی ژمارە ٤٢ و هێڵی پرتەقاڵی پاسی ژمارە ٨٢ و هێڵی وەنەوشەیی ژمارە ٨٧ و هێڵی سووری پاسی ژمارە ٧٢ و هێڵی شین کاڵ پاسی ژمارە ٦٩، دەتوانیت لە کەمتر لە ١٠ خولەکدا بە پێ بگەیتە تاوەرەکە.
گەیشتن بە ئیڤڵ بە میترۆ: دەتوانیت بە بەکارهێنانی سێ هێڵی زەرد (وێستگەی ترۆکادێرۆ)، هێڵی وەنەوشەیی (وێستگەی قوتابخانەی سەربازی) و هێڵی سەوز (وێستگەی بیر حەکیم) بگەیتە ئیڤڵ. هەموو ئەم وێستگانە کەمتر لە ١٥ خولەک لە تاوەرەکەوە دوورن.
گەیشتن بە ئیڤڵ بە شەمەندەفەری خێرا: شەمەندەفەرە خێراکانی پاریس کە بە RER ناسراوە، یەکێکە لە باشترین ڕێگاکان بۆ گەیشتن بە تاوەری ئیڤڵ. لە وێستگەی شام دی مارس دابەزە و دوای ١٠ خولەک بە پێ دەگەیتە تاوەرەکە.
گەیشتن بە ئیڤڵ بە بەلەم: بەهۆی نزیکیی تاوەری ئیڤڵ لە ڕووباری سێن، دەتوانیت هێڵەکانی بەلەمی پاریسیش بەکاربهێنیت بۆ چوونە ناو ئەم تاوەرە. لە وێستگەی ئیڤڵ لە باتۆبوس لە بەلەمەکە دابەزە. دوای پێنج خولەک ڕۆیشتن بە پێ دەگەیتە تاوەرەکە.
هەروەها کیۆسکی پاسکیل لە دەوروبەری تاوەرەکەدا بەردەستە. زۆرێک لە گەشتیاران پاسکیل بەکاردەهێنن بۆ هاتووچۆکردن بەناو شاردا؛ هەروەها دەتوانیت بە ئاسانی بچیتە تاوەرەکە بە تەکسی یان ئۆتۆمبێلی تایبەت. سیستەمی گواستنەوەی شارەکان لە فەرەنسا زۆر پێشکەوتوو و گونجاوە؛ بۆیە پێویست بە خەمی هاتوچۆی ئەم شارە ناکات.

مێژووی ئیڤڵ لە پاریسی پایتەختی فەرەنسا:

 ئیڤڵ دەکەوێتە فەرەنسا و یەکێکە لە هێما بەناوبانگەکانی پاریس و فەرەنسا. تاوەرەکە لە ساڵی ١٨٨٩ بۆ نمایشکردن لە پێشانگای جیهانی پاریس بۆ ماوەی پەنجا ساڵ دروستکراوە، بەڵام بەهۆی ناوبانگ و دیزاینە ناوازەکەیەوە تا ئێستا لە شوێنی خۆیدا ماوەتەوە. ئەگەر پرسیارەکەت ئەوە بێت “تاوەری ئیڤڵ هێمای چییە؟” پێویستە پێتان بڵێین ئیڤڵ هێمای سەرەکی شاری پاریس و زۆر کەس بە هێمای عاشقبوون و خۆشەویستی دەزانن.

بۆ وەڵامدانەوەی ئەو پرسیارەی “تاوەری ئیڤڵ لە پاریس چەند مەترە؟” دەبێت بڵێین بەرزی  ئیڤڵ لە پاریس 330 مەترە و کێشی نزیکەی 10 هەزار تەنە و لە پۆڵا دروستکراوە. لە هەر نهۆمێکی ئەم تاوەرە سێ نهۆمییەدا چەندین چێشتخانە و دوکان هەیە. هەروەها لە لوتکەی تاوەرەکەدا تاوەرێک هەیە، کە وەک سەکۆیەکی چاودێریکردن بۆ سەردانکەران بۆ بینینی دیمەنە جوانەکانی شارەکە کاردەکات.

تاوەری ئیڤڵ بە درێژایی مێژوو شایەتی ڕووداوی گرنگ بووە. لە جەنگی جیهانی دووەمدا تاوەری ئیڤڵ وەک پۆستێکی سەربازی و بۆ پەیوەندییە ڕادیۆییەکان بەکارهێنرا. هه ڕوه ها له ماوه ی ئه م ساڵانه دا ئه م بورجه وه ک شوێنی کۆبوونه وه ی گشتی و خۆپیشاندانی سیاسی به کارهێنراوه. ئەمڕۆ تاوەری ئیڤڵ یەکێکە لە شوێنە گەشتیارییە گرنگەکانی پاریس و ساڵانە بە ملیۆنان کەس لە هەموو جیهانەوە گەشت دەکەن بۆ فەرەنسا بۆ سەردانی ئەم تاوەرە سەرنجڕاکێشە.

تەلارسازی ئیڤڵ؛ شاکارێک لە گوستاڤ ئیڤڵ:

 ئیڤڵ یەکێکە لە شاکارەکانی تەلارسازی مۆدێرن. ئەم تاوەرە لەلایەن ئەندازیاری بەناوبانگی فەرەنسی، گوستاڤ ئیڤڵەوە دیزاین کراوە. ئەم تاوەرە بە هێمای پێشکەوتنی تەکنەلۆژی و پۆڵا لە سەردەمی خۆیدا ناسراوە. تاوەری جوانی ئیڤڵ لە پۆڵا دروستکراوە. پۆڵا لەو قۆناغەدا بە ماددەیەکی داهێنەر دادەنرا. ئەم تاوەرە لە سێ بەش پێکدێت: بنکە، ناوەڕاست و بەشی سەرەوە. هەر بەشێکی تاوەری ئیڤڵ لە پاریس چوارگۆشەیە و بە تیشکی پۆڵا بەیەکەوە بەستراوەتەوە. نەخشی ئەندازەیی لە دیزاینی تاوەرەکە دووبارە و دابەشکراوە. ئەم نەخشە ئیڤڵی کردووە بە پێکهاتەیەکی جوان و ناوازە. هەروەها ئیڤڵ بە ڕووناکی جوان و تایبەتەکەی لە ڕۆژ و ڕۆژدا دەبێتە کارێکی هونەری. ئەو گڵۆپە ڕەنگاوڕەنگانەی کە لە دەوری بورجەکە دانراون، سیمای تاوەرەکە زیاتر دەکەن و ئەم تاوەرە دەکەنە پێشانگای ڕووناکی.

بەگشتی تەلارسازی تاوەری ئیڤڵ بە تێکەڵکردنی ئەندازەیی و پۆڵا، جوانی و شکۆمەندییەکی تایبەت پیشان دەدات. ئەم تاوەرە بە شاکارێکی تەلارسازی و هێمایەکی کولتووری ناسراوە.

ناسینی بەشە جیاوازەکانی ناو تاوەری ئیڤڵ لە پاریس:

ئیڤڵ تاوەرێکی سێ نهۆمییە و یەکێکە لە ناوەندەکانی کات بەسەربردن و گەشتیاری لە پاریس. ئەم تاوەرە بەشێکی جیاوازی هەیە، گرنگترینیان لە خوارەوە دەناسێنین.

نهۆمی یەکەم:

ئەم نهۆمە بە پلیکانە و بەرزکەرەوەکان دەتوانرێت بگاتە ئەوێ و بەشە جۆراوجۆرەکانی وەک سینەما و چێشتخانەی ئیڤڵ تۆری ٥٨ و پێشانگای ڕۆشنبیری و پلیکانەی خولگەیی کۆن لەخۆدەگرێت.

نهۆمی دووەم:

یەکێک لە تایبەتمەندییە سەرەکییەکانی نهۆمی دووەم سەکۆی بینینەکەیەتی. ئەم سەکۆیە دیمەنێکی جوانی مۆزەخانەی لۆڤەر و ڕووباری سێن و کۆشکی گەورە پێشکەش دەکات. چێشتخانەی جوڵس ڤێرن و دوو دوکانی دیاری بەشێکی تری نهۆمی دووەمن. دەتوانیت بە پلیکانە و بەرزکەرەوە بەکاربهێنیت بۆ گەیشتن بەم نهۆمە.

نوکی تاوەرکە:

سەرنجڕاکێشترین بەش لە تاوەرەکەدا نووکەکەیەتی. ئەو دیمەنە ناوازەیەی کە لە بەردەم چاوتدا دانراوە لە بەرزی ٢٧٦ مەتردا باسی ناکرێ. ئەم بەشە دوو سەکۆی بینینی ناوماڵ و دەرەوەی هەیە و بە بەناوبانگترین بەشی تاوەرەکە دادەنرێت. لێرەدا هەموو پاریس لەژێر پێی ئێوەدایە و ئاشتییەکی پاک حوکم دەکات. بۆ گەیشتن بە لوتکەی تاوەرەکە دەتوانیت بەرزکەرەوە شووشەییەکانی نهۆمی دووەم بەکاربهێنیت.

بەرزکەرەوەکانی تاوەری ئیڤڵ:

ئەم بەرزکەرەوەیانە هی سەدەیەک لەمەوبەرن. لە بەشی باکوور و باشوور و ڕۆژهەڵات و ڕۆژئاوا چوار بەرزکەرەوە دانراون. تەنها میوانانی چێشتخانەی جوڵز ڤێرن بەرزکەرەوەی باشوور بەکاردەهێنن. لە بەشی باشووردا بەرزکەرەوەیەکی تری بارهەڵگر هەیە. هەروەها دوو کابینەی جووت لە نهۆمی دووەمەوە تا سێیەم کاردەکەن.

ناوچەی ژێر تاوەر:

بۆ بەکارهێنانی ئەم شوێنە پێویست ناکات پارە بدەیت. زۆر کەس لەم ناوچەیەدا کاتێکی خۆش بەسەر دەبەن. هەروەها چەندین دوکانی یادگاری و خواردنی خێرا لەم بەشەدا هەڵکەوتوون. ئیڤڵ پێکهاتەیەکی کانزایی ئاسایی نییە و تەلارسازییەکی نائاسایی هەیە و ناوەوەش زۆر سەرنجڕاکێشە. لە گەشتێکدا بۆ پاریس، تەنها سەیری دەرەوەی ئەم تاوەرە مەکە و سەردانی ناوەوەش بکە. لە هیچ شوێنێکی جیهان لە لوتکەی  ئیڤڵەوە پاریس نابینیت.

کاتی کارکردن و کرێی چوونە ژوورەوەی ناو تاوەرەکە:

تاوەری ئیڤڵ هەموو ڕۆژێک لە کاتژمێر ٠٩:٣٠ بۆ ٢٢:٤٥ کراوە دەبێت بۆ گشتیی. وەک زۆربەی شوێنە گەشتیارییەکان، دەبێت پارە بدەیت بۆ سەردانی ئەم تاوەرە سەرسوڕهێنەرە. نرخی بلیتی تاوەری ئیڤڵ بەم شێوەیەی خوارەوەیە:

نرخی بلیت لەگەڵ چوونە ژوورەوەی بەرزکەرەوە بۆ نهۆمی دووەم: ١٨.١٠ یۆرۆ بۆ گەورەکان، ٩ یۆرۆ بۆ کەسانی ١٢ بۆ ٢٤ ساڵ، ٤.٥ یۆرۆ بۆ منداڵانی تەمەن ٤ بۆ ١١ ساڵ
نرخی بلیت لەگەڵ چوونە ژوورەوەی بەرزکەرەوە بۆ دوا نهۆم: ٢٨.٣٠ یۆرۆ بۆ گەورەکان، ١٤.١٠ بۆ کەسانی تەمەن ١٢ بۆ ٢٤ ساڵ، ٧.١٠ بۆ منداڵانی تەمەن ٤ بۆ ١١ ساڵ.
نرخی بلیت لەگەڵ چوونە ژوورەوە بۆ پلیکانەکانی نهۆمی دووەم: ١١.٣٠ یۆرۆ بۆ گەورەکان، ٥.٦٠ بۆ کەسانی ١٢ بۆ ٢٤ ساڵ، ٢.٨٠ بۆ منداڵان لە تەمەنی ٤ بۆ ١١ ساڵ.
نرخی بلیت لەگەڵ چوونە ژوورەوە بۆ پلیکانەکان بۆ نهۆمی دووەم و بەرزکەرەوە: ٢١.٥٠ یۆرۆ بۆ گەورەکان، ١٠.٧٠ بۆ کەسانی تەمەن ١٢ بۆ ٢٤ ساڵ، ٥.٤٠ بۆ منداڵانی تەمەن ٤ بۆ ١١ ساڵ.
نرخی چوونە ژوورەوە سەردانیکردنی بۆ منداڵانی خوار تەمەنی ٤ ساڵ بەخۆڕاییە. ئەم نرخانە ساڵانە دەگۆڕدرێن. پێش ئەوەی بچیتە تاوەری ئیڤڵ، بە چوونە ناو ماڵپەڕی فەرمی تاوەری ئیڤڵ لە پاریس، کرێی سەردانەکە بزانە.

 بەناوبانگترین تاوەر لە جیهاندا:

کاتێک باس لە بەناوبانگترین پێکهاتەکانی جیهان دەکرێت، مەحاڵە بیر لە تاوەری ئیڤڵ نەکەیتەوە. ئەم تاوەرە کانزاییە بەرزە کە سیمایەکی سەیر و سەرنجڕاکێشی هەیە، هێمای فەرەنسایە و یەکێکە لە شوێنە گەشتیارییە دیارەکانی جیهان. زۆر کەس خەون بە گەشتکردن بۆ فەرەنسا دەبینن تەنها بۆ بینینی تاوەری ئیڤڵ لە نزیکەوە. چوارچێوەی وێنە و فیگەر و زنجیر کلیل و چەندین ئیکسسوارات کە وێنەی ئیڤڵیان لەسەرە لە هەموو جیهاندا دەفرۆشرێن و ڕەنگە یەکێکیان لە ماڵەکەتدا بێت. هەرچەندە بڕیار بوو ئەم تاوەرە پێکهاتەیەکی کاتی بێت، بەڵام ئێستا لە لیستی میراتی جیهانی یونسکۆدا تۆمار کراوە و بە یەکێک لە ناوچە گەشتیارییە گەشتیارییەکانی جیهان دادەنرێت. ئیڤڵ یەکێکە لە هێما دیارەکانی پاریس و فەرەنسا و بەناوبانگی جیهانییە. ئەم تاوەرە کانزاییە سەرسوڕهێنەرە بە بەرزترین تاوەری جیهان ناسرابوو. هەرچەندە ئێستا لە ڕووی بەرزییەوە هیچ قسەیەکی نییە، بەڵام هێشتا بە یەکێک لە شوێنەوارە مێژووییە گرنگەکانی جیهان دادەنرێت.

ڕاستییە سەرنجڕاکێشەکان دەربارەی تاوەری ئیڤڵ لە پاریس:

ئیڤڵ، ئەم تاوەرە کانزاییە سەرسوڕهێنەرە، زیاتر لە دوو سەد ساڵە ژیاوە و بە ڕووداوی سەرنجڕاکێشدا تێپەڕیوە. لەم بەشەدا چەند ڕاستییەکی سەرنجڕاکێش سەبارەت بە ئیڤڵ دەخەینەڕوو؛ ئەو ڕاستیانەی کە بە دڵنیاییەوە سەرت سوڕدەمێنێت لە خوێندنەوەی.

بڕی ئەو کارەبایەی  ئیڤڵ لە پاریس لە ماوەی ساڵدا بەکاریدەهێنێت، یەکسانە بە بەکارهێنانی کارەبای گوندێکی بچووک.
بڕیار بوو تاوەری ئیڤڵ پێکهاتەیەکی کاتی بێت.
لە ماوەی ڕابردوودا چەندین تاقیکردنەوەی زانستی لە تاوەری ئیڤڵ ئەنجام دراون
لە ساڵی ١٩٠٩ بڕیاریان دا ئیڤڵ لەناوببەن، بەڵام ئەم بڕیارە هەڵوەشایەوە کاتێک تاوەرەکە کرا بە ئەنتێنەی ڕادیۆ.
دوای داگیرکردنی پاریس لە جەنگی جیهانی دووەمدا گەلی فەرەنسا کێبڵی بەرزکەرەوەی تاوەری ئیڤڵیان بڕییەوە بەجۆرێک هیتلەر ناچار بوو پلیکانەکان بەکاربهێنێت.
سەرەتا بڕیار بوو تاوەری ئیڤڵ لە ئیسپانیا دروست بکرێت، بەڵام ئیسپانییەکان دژایەتی دروستکردنی پێکهاتەیەکی لەو شێوەیەیان دەکرد.
گۆستاڤ ئیڤڵ، تەلارسازى تاوەرەکە، شوقەیەکی بچووکی لەسەر لوتکەی تاوەرەکە دروستکرد و بۆ ماوەیەک لەوێ ژیاوە.
لە سەرەتای دروستکردنی تاوەری ئیڤڵەوە، زیاتر لە ٣٥٠ حاڵەتی خۆکوشتنی سەرکەوتوو و سەرکەوتوو نەبوو لەم تاوەرەدا تۆمارکراوە.
بەرزی ئەنتێنەی ئاسمانی تاوەرەکە بەهۆی گۆڕانی کەشوهەوا ١٥ سم بەرز دەبێتەوە و کەم دەبێتەوە.
لە ساڵی ٢٠٠٧ ژنێک بە ناوی ئێریکا هاوسەرگیری لەگەڵ تاوەری ئیڤڵ کرد و ناوی کۆتایی خۆی گۆڕی بۆ ئێل تۆر ئیڤڵ.
تاوەری ئیڤڵ تا ئێستا ١٨ جار بۆیاخ کراوە کە بۆ هەر تابلۆیەک پێویستی بە نزیکەی ٦٠ تەن بۆیاخ هەیە.